coğrafya sözlüğü

         A

• ADA= Dört tarafı denizlerle çevrili kara parçası

• AÇIK HAVZA =Suları akarsular aracılığıyla denizelere ulaştıran havzalardır.

• AĞIZ=Mağma ,volkanik gazlar veya buharın yeryüzüne çıktığı açıklık

• AKARSU=Belirli bir yatak içinde sürekli yada en az bir mevsim süresince akan su.

• AKARSU REJİMİ=Akarsuyun akımında yılboyunca meydana gelen değişiklik

• AKARSU AĞI=Akarsuların tüm kollarını kapsayan örgüdür

• AKARSU HAVZASI=Bir akarsuyun sularının toplandığı bölgedir.

• AKIM=Bir akarsu yatağının herhangi bir yerinden geçen su miktarı

• ANDEZİT=Eflatun, mor ,pembemsi renkli dış püskürük kayacıdır.

• ARTEZYEN=Basınçlı yeraltı suları.iki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimsiz takada arasındaki sulardır

• AKİFER=İçinde suyun birikip akabildiği kayaç bölümü

• ATMOSFER=Dünyayı çepecevre saran gaz örtüsüne atmosfer denir

• ATMOSFER BASINCI =Atmosferi oluşturan gazların bell bir ağırlığı vardır.gazların yeryüzündeki cisimler  üzrine uyguladığı basınca atmosfer basıncı denir

• ANTİKLİNAL=Kubbe şeklinde kıvrım yapan tabaka

• ANTİSİKLON=Çevredeki basınca göre daha yüksek basınca sahip bölge

• ANEMOMETRE=Rüzgarın hızını ölçmek için kullanılan aygıt.

• AY TUTULMASI=Ay dünya'nın gölge konisinde veya yar gölge konisinde bulunursa,Dünyadan Ay'ın tamamı veya bir kısmı görülmez bu oay ay tutulmasıdır.

• AYDINLANMA ÇEMBERİ=Dünya'nın aydınlık ve karanlık olan bölümlerini ayıran sınırdır.

• AFET=Toplumu sosyal,ekonomik ve kültürel yönden olumsuz etkilyen dğal ve insan kaynaklı olayların tamamı

• ALÜVYON=Akarsuların taşıyıp yığdığı mil,kil,kum,çakıl karışımında olan tortullar

• ANTROPOJEN BOZKIR=İnsan tarafından tahrip edilmiş bozkır.

       B

• BASINÇ=Havadaki su buharı ve gazların cisimler üzerine uygaladığı ağırlığa denir.

• BAROMETRE=Hava basıncını ölçmeye yarıyan aygıt

• BAĞIL NEM=Belli bir sıcaklıkta bir hava kütlesinde bulunan nem miktarının yüzde olarak ifadesi

• BORA=Yugoslavyanın iç kesimlrinden Adriyatik Denizi kıyılarına esen soğuk rüzgarlardır

• BOZKIR=İlkbahar yağışlarıyla yeşeren

• BOYLAM=Dünya'nın birbirine birleştiren yaylara denir.

• BAŞKALAŞMA=Bir taşın mineral yapısı ve yapısının ve dokusunun sıcaklık,basınç veya her ikisinin etkisi ile kimyasal ve fiziksel yönden değişime uğramasıdır

• BAZALT=Lavın soğuması sonucunda oluşan koyu renkli  volkanik kayaç türü

• BOYUN=irbirine ters yönde açılmş iki akarsu vadinin en yüksek iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir.

• BUZUL VADİSİ =Buzul aşındırması sonucu olusan U şeklindeki vadidir.

• BİYOM=En büyük tür topluluğu

• BİYOSFER= Canlıların içinde yaşadığı küre

• BOĞAZ VADİ =Akarsuların dağları yarmalrıyla oluşan vadi

• BİRİKİNTİ KONİSİ=Dağlardan gelen akasu ve sellerin taşıdığı malzemelerin dağın eteğinde ki düzlüklere yığılmasıyla oluşan koni.

• BUZUL=Yerçekiminin etkisiyle hareket eden buz kütlesi

      C

• CEPHE=İki değişik hava kütlesinin karşılaşmış olduğu hat

• CEPHE YAĞIŞLARI =Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaştığı yerde oluşan yağış

• COĞRAFİ KONUM=Yeryüzünde herhangi bir alanın bulunduğu yere o alanın coğrafi konumunu gösterir

• CAĞLAYAN=Bir akarsuyun yüksekten döküldüğü yer

• CEZİR =Ay'ın çekimine bağlı olarak denizde gelgit oluşması

• COSMOS=Kainat

• COĞRAFİ YERYÜZÜ=İnsanların yaşadığı yer

       Ç

• ÇAY=Dereden büyük akarsu

• ÇIĞ=Dağların yüksek kesimlerinden ayrılarak düşen ve gittikçe büyüyen kar kütlesi

• ÇİY=Havanın açık olduğu geçelerde bitkilerin üzerinde bulunan su damlacıkları

• ÇİZGİSEL HIZ= Dairesel hareket yapan yerküre üzerindeki bi noktanıneksen üzerinde yer değiştirme hızıdır

• ÇÖL=Bitki örtüsünün bulunmadığı  kurak alan

• ÇÖKME DOLİNİ=Mağaradaki tavanların incelerek çökmesiyle oluşan karstik şekil

• ÇENTİK VADİ=Akasuların derine aşındırmmasıyla oluşan V şekilli,tabansız ,genç vadi

        D

• DALGA=Deniz ve göllerdeki suların peryodik salınımları

• DEBİ=Akarsu akımı

• DELTA=Akarsurın deniz ve göllerin taşıdıkları sular ile birlikte sürüklenen malzemelrin birikmesine denir.

• DEPREM=Yerkabuğunun derinliklerinde oluşan titreşim ve sarsıntılar

• DERE=Suyu az ve boyu kısa olan akarsulardır.

• DOLİN=Kalker platolar üzerinde görülen oval şekilli erime çukuru

• DORUK=Dağın zirvesi

• DÜDEN= Karstik alanlarda derine doğru akan suların yutulduğu oluk

• DİVERJANS=Hava kütlelerinin merkezden çevreye doğru yayılması

• DAĞ OLUŞUMU=Orojenes

• DÜNYA=Güneş sisteminin 9 gezegeninden biridir.

• DÖNENCE=Güneş ışınlarının dik açıyla düştüğü 23° 27' paralel enlem daireleridir.ekvatorun kuzeyinden geçen enlem yengeç güneyinden geçene ise oğlak dönencesi adı verilir.

• DENGE PROFİLİ=Yatak eğimi azalmış,akış hızı yavaşlamışaşındırma azalıp biriktirme çoğalmış hale gelir akarsunun ağzından kaynağına doğru uzanan profili iç bükey bir eğri halini alır.

• DİKİT= Mağara tavanlarından damlayan suların buharlaşarak,tabanda bulunan kireç ile birleşmesi sonucu yükselen sutunlar

       E

• EPİROJENEZ=Karaların toptan alçalması yada yükselmesi olayıdır

• EKİNOKS=Gece gündüz eşitliği

• EKLİPTİK=Yörünge düzlemi

• EREZYON=Toprağın taşınması

• EVRİM=Zaman içinde değişme

• EKOLOJİ=İnsan ve diğer canlıların birbirleriyl ve çevreleriyle olan etkileşimleri inceleyen bilim dalı

• ENDEMİK BİTKİ=Dünyanın sadece belli bir bölgesinde bulunan ve belirli iklim şartlarında yetişen bitki.

• EKOSİSTEM=Beli bir alanda yaşayan ve birbiriyle etkileşim içinde olan canlı topluluğu

• EKOCOĞRAFYA=Ekolojiye coğrafi yöntemle yaklaşım

• EKVATOR=Dünyanın ekseninden dik olarak geçen en büyük hayali daire

• ENTANSİF TARIM=Modern yöntemlerle yapılan verimi yüksek tarım

       F

• FALEZ=Kıyıda dalgaların aşındırmasıyla oluşan diklik

• FAY ATIMI=Fay çizgisi boyunca hareket etmiş olan kütlenin birbirine göre kayma miktarı

• FENELOJİ=Bitki gelişimi ve iklim arasındaki bağlantıları inceleyen bilim

• FIRLAMA=Yanardağdan çıkan malzemeler

• FİYORD=Buzul vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan girintili çıkıntılı kıyılara denir.

• FOSİL=Farklı jeolahik zamanlarda yaşayan bitki ve hayvan kalıntılarının zamanla taşlaşmış biçimidir.

• FÖN OLAYI=Dağlık kütleden sarkan hava kütlesinin çevreden ısınması ile havanın ısınmasdır.

• FLORA= Bir ortamdaki bitkilerin tümünün türüne göre sınıflandırılması

• FÜMÜRAL=Yanardağ tütmesi

       G

• GARİG=Maki örtüsünün tahrip edilerek terkedileb yerde yetişen bitki türü.

• GAYZER=Sıcak su buharının belirli aralıklarla patlayarak çıkardrığı birtakım kaynaklar 

• GEOİD=Dünyamızın kutuplardan basık ekvatordan şişkin olma durumuna geoid denir

• GNAYS=Granitin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğramasıdır.

• GÖK ADA=Uzayın algılanabilien bölgesi

• GÖLET=Yapay küçük göl

• GÖK EKSENİ=Dünya kutuplar yarıçapının sonsuza doğru uzatılması yoluyla oluşan eksen

• GRAFİK ÖLÇEK =Çizgi ölçek

• GÜN-TÜN EŞİTLİĞİ=Ekinoks

• GRAPHE=Tasvir, anlatım

• GELEĞEN=Göle karışan su

• GÖL=Kara içinde yer alan her tarafı kapalı içinde belirli bir derinlikte su bulunduran alan.

• GÜNBERİ=Dünya'nın Güneş'e en çok yaklaşıp,yörüngede en hızlı döndüğü gündür.

• GÜNÖTE=Dünya'nın Güneş'ten en  çok uzaklaşıp,yörüngede en yavaş döndüğü gündür.

       H

• HABİBAT=İnsan dışındaki varlıkların doğal yaşadığı yer. 

• HEYELAN=Toprağın,taşların ve tabakaların bulundukları yerden aşağı kaymasıdır.

• HARİTA=Dünya'nın bütününün veya bir bölümünün kuşbakışı görünümünün blli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şeklidir.

• HİPSOGRAFİK EĞRİ=Yeryüzünün yükseklik veya derinlik basamaklarını gösteren eğridir.

• HALİÇ=Gel-git olayının belirgin olduğu yerlerde bu oladyda doğan akıntıların etki yaptığı kıyılarda ırmak ağzının huni biçiminde genişlemiş durumudur

• HİDOSFER=Su küre

• HORİZON=Fiziksel ve kimyasal yönde değişikşik gösteren toprak katı

• HORST=Yerkabuğunu kırılarak yer değiştirmesi ile yüksekte kalmış kısmı

• HUMUS=Bitki artıklarını toprakta birikmesiyle oluşan koyu rengli organik madde 

• HİGROFİL=Suyu seven bitki

• HİNTERLAND=Bir limanın çevresyle olan ulaşım bağlantısı

• HARİTA ÖLÇEĞİ=Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun yeryüzündeki aynı noktaya uzunluğudur.

• HARİTA ANAHTARI=Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür.

        I

• IŞIMA=Yeryüzünün kazandığı enerjiyinin bir bölümünü atmosfere vermesi

• IŞIK GEÇİRMEZ=Saydam olmayan

      İ

• İKLİM=Geniş bir bölge içinde uzun yllar değişmeyen ortalama hava koşullarına denir

• İZOHİPS=Eş yükselti eğrisi

• İYONOSFER=Morötesi ışınlarının,molekülleri parçalayarak iyon haline getirdği atmsfer katmanıdır.

• İÇ DENİZ=Okyanuslara boğazlar aracılığıyla  bağlanan kara içlerine sokulmuş denizlere denir

• İSOBAR=Eş basınç eğrisi

     J

• JEOLOJİ=Yer bilimi

• JEOMORFOLOJİ=Yeryüzü şekilleri

• JİPS= Alçıtaşı.Beyaz renkli kimyasal tortul bir kayaç

• JEOANTİKLİNAL=Derin deniz çanakları (jeosenklinal) da biriken tortulların kıvranmasıyla deniz üzerine biriken sırtlar.

• JEOTERMAL =Yer kabuğunun derinliklrindeki sıcak su.

      K

• KALDERA ADASI=Kaldera halkasının su yüzüne yükselmiş volkanik bir adası

• KARSTİK GÖLLER=Eriyebilen kayaçların bulunduğu yerlerde,tabanda oluşan göllerdir

• KALKER=Deniz ve okyanus havzalarında ,erimiş halde bulunan kirecin çökmesi ve taşlaşması sonucu oluşan taştır.

• KAYAÇ BİLGİSİ=Petrografi,

• KITA=Denizlerin ortasında çok büyük birer ada gibi duran ana kara kütlelerine denir.

• KRATER=Bir volkan konisinin tepesinde yer alan.dik yamaçlarla çevrili çukur

• KROKİ=Bir yerin kuşbakışı görünümünü ölçeksiz düzleme aktarılmasıdır.

• KANYON=Akarsu ve buzul tarafından yatay tabaklı arazilerde açılmış 'U' şeklinde vadilerdir.

• KARAYEL=Balkanlardaki yüksek basınç ve Basra Körfezi'ndeki alçak basınç sonucu oluşur.

• KIRAĞI=Soğuyan zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır.

• KIRKIBAYIR=Yarı kurak iklim bölgelerinde sel yarıntılarıyla dolu yamaçlardır.

• KITA SAHANLIĞI=Deniz seviyesinin altında kıyı çizgisinden 200 m derine inen bölüme

• KÖRFEZ=Denizin karaya doğru sokulmuş büyük ve derin girintisi

       L

• LEJANT=Harita özel işaretleri

• LİTOSFER=Taş küre.Yer yuvarlığının kayaçlardan oluşan katı dış küre

• LAGÜN=Kıyılarda,denizden setle ayrılmış,genellikle sığ göl veya deniz girintisi denizkulağı

• LAPYA =Kireçtaşları yüzeylerinin sularla aşınması ile oluşan küçük oluklar

• LAV=Volkanların çıkardığı sıcak ,akışkan malzeme.

     M

• MAGMATİK=Magmadan oluşmuş

• MANTARKAYA=Kurak yada yarıkurak bölgelerde kayalarının özellikle alt kısımlarının rüzgarlar tarafından aşındırılması ile oluşan şekillerdir.

• MAKİ=Akdeniz ikliminin tipik bitki topluluğudur.boyları 2-4 metre arasında değişen çalılardır.

• MOREN=Buzulların sürükleyip yığdığı taş parçaları

• MENDERES=Bir akarsuyun az eğimli bölgelerde oluşturduğu kıvrımlar

• MERMER=Kalkerin

     N

• NEM=Su buharı

• NÜFUS YOĞUNLUĞU=Belli bir alanda yaşayan nüfusun o alana oranıdır.

• NEMLİLİK=Yaklaşık havanın,belli bir sıcaklıkta taşıdığı nem miktarı.

• NÜFUS=Sınırları belli bir alanda yaşıyan insanlar

     O

• OBSİDYEN=Mağmanın yeryüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşur.Siyah ve kahverengidir.

• OBRUK=Karstik kayaçlardaki derin doğal kuyular

• OROJENEZ=Tortul tabakalrın kırılma veya kırılma hareketleriyle yükselmesi olayına dağ oluşumu yani orojenes denir.

• OROGRAFİK YAĞIŞ=Neml hava kütlelerinin dağ yamacına çarparak yükselmesi  sonucu oluşan yağışlardır.

• ÖLÇEK =Harita üzerinde bir uzunluğun yeryüzünde ki,gerçek bir uzunluğa oranı

     P

• PENEPLEN=Yontularak düzleşmş alan.

• PLATO=Akarsu vadileriyle derince yarılmış düz ve geniş düzlükler

• PEDELOJİ=Toprak bilimi

• POLYE=Ova görünümlü büyük karstik çukurlara polye denir.

      R

• REGRASYON=Denizin çekilip su altındaki alanların karaya katılması

• REJİM=Bir akarsuyun debisinin zamana ve yere göre gösterdiği değişikliklere denir.

• RÜZGAR=Hava kütlelerinin yatay yöndeki hareketlerine denir

 

• RÜZGAR EREZYONU=Bitki örtüsünün olmadığı yada cılız olduğu yerlerde toprağın rüzgarlarla yerinden kopartılarak taşınmasına denir

• RESİF=Mercanlar,mercan yapıları

    S

• SARKIT=Mağaralar içinde tavandan aşağı doğru büyüyerek sarkan damlataşları.

• SENKLİNAL=Tabakaların tekne biçmindeki kıvrılma şekli

• SEKİ=Eski vadi tabanlarının yksekte kalması ile oluşan basmaklara seki denir.

• ŞEMOSFER=Atmosferin stratosfer ile iyonosfer arasındaki katmanıdır.

• SİRK BUZULU=Dağların tepesindeki ve yüksek yamaçlardaki küçük çanaklarda yeni oluşmaya başlayan buz türüdür.

• SIRT=İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir.

• SİYENİT=Yeşilimsi,pembemsi renkli iç püskürük bir kayaçtır.

• STEP=Bozkır

• ŞELALE=Çağlayan

      T

• TAŞ=Kayaç.

• TARAÇA=Seki

• TAŞ KÜRE=Dünya'nın manto katmanının üstünde yer alan ve yeryüzüne kadar uzanan katmanıdır

• TEKTONİK GÖLLER=Yerkabuğunun tektonik hareketleri sırasında oluşan çanaklardaki göllerdir.

• TEPE=Bir doruk noktası ve onu çevreleyen kayaçlardan oluşmaktadır.

• TERMİK BASINÇ=Dünya'nın küreselliği nedeniyle ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşan basınçlardır.

• TRAVERTEN=Suda çözünmüş kirecin yeryüzünde yada mağarada çökelmesiyle oluşmuş çeşitli biçimdeki çökeltiler.

• TROPOSFER=Atmosferin yeryüzüne temas eden ,alt bölümüdür.

• TSUNAMİ=Deniz altında oluşan depremlerin etkisiyle meydana gelen sartsıntıların oluşturduğu dev dalgalardır.

• TUNDRA=Kutuplara yakın bölgelerde görülen iklim türü ve bitki örtüsü

• TERRAROSA=Akdeniz ikliminin egemen olduğu yerlerde karstik çukurlarda birikmiş erime ve yıkama sonucu kalkeri gitmiş killi,kızıl toprak.

      U

• UZAY=Bütün gök varlıklarının içinde bulunduğu sonsuz boşluk

• UVALA=Genişleyip derinleşen dolinlerin birleşmesiyle oluşan dolinlerden daha büyük çukurlardır.

      V

• VADİ=Akarsuyun içinde aktığı ,kaynaktan ağıza yönelik sürekli akan uzun çukurlardır

• VADİ BUZULU=Sürekli beslenerek sirkten taşan ve vadi boyunca aşağı hareket eden buzul şeklidir

• VOLKAN BACASI=Mağmanın yeryüzüne ulaşıncaya kadar geçtiği yola denir.

• VOLKAN KONİSİ=Lav,kül gibi volkanik maddelerin üstüste yığılması ile oluşan koni biçimli yükseltiye denir

• VOLKANİZMA=Yerin derinlerinde bulunan magmanın patlama ve püskürme biçminde yeryüzüne çıkmasına denir

     Y

• YAĞIŞ=Havadaki nemin doyma noktasını aşıp ,su damlacıklaı, buz kristelleri şeklinde yoğunlaşmasına denir.

• YAMAÇ=Yeryüzündeki eğimli yüzeyler

• YAYLA=Yaz aylarında tarım yapmak yada dinlenmek üzere kendi bölgesine göre yüksek yerlerde yapılan yerleşmelerdir.

• YEREL SAAT=Yeryüzünde her bir nokta için o noktada güneşin meridyenler üzerinden geçmesi ile düzenlenen saat.

• YOĞUNLAŞMA=Atmosferdeki su buharının gaz halden sıvı yada katı hale geçmesine denir.

• YÖRÜNGE DÜZLEMİ=Ekliptik

• YERYÜZÜ=Yer kabuğunun yüzeyi.taş küre

      Z

• ZELZELE=Deprem

• ZEMİN =Yeryüzünün yüzeyi

• ZOOCOĞRAFYA=Hayvan dağılışını  inceleyen bilim dalı